ლევან ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტი
ლევან ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტი საქართველოს აგრარულ უნივერსიტეტს შეურეთდა 2011 წელს. ინსტიტუტის ბიოლოგიური კონტროლის განყოფილების კვლევის ძირითადი მიმართულებაა:
- სასოფლო სამეურნეო კულტურებისა და დეკორატიული მცენარეების ბიოლოგიური დაცვის შესწავლა ღია და დახურულ გრუნტში;
- მავნე მწერების პოპულაციებში რიცხოვნობის მარეგულირებელი ბუნებრივი მტრების, ადგილობრივი, თუ ინტროდუცირებული ენტომოფაგები;
- მტაცებლები და პარაზიტები, ენტომოპარაზიტული ნემატოდები, პათოგენური მიკროორგანიზმები;
- ბაქტერიები, სოკოები, ვირუსები და სხვ.) ძიება, გამოვლენა, მათი იზოლირება და იდენტიფიკაცია. კულტურების კოლექციის შექმნა. სელექციური შტამების რეპროდუქცია, ბიოლოგიური ეფექტურობის დადგენა ლაბორატორიასა და საველე პირობებში. მავნე მწერების ფენოლოგიური კალენდრების შედგენა/დაზუსტება სხვადასხვა აგროცენოზისთვის;
- ბიოტექნიკური საშუალებების (ფერომონიანი და წებოვანი დამჭერები), ახალი თაობის ბიორაციონალური პესტიციდების გამოცდა, მათი მოქმედების შესწავლა აგროცენოზის მავნე და სასარგებლო კომპონენტებზე;
- ბიოკულტურების მიკროსკოპული გამოკვლევები თანამედროვე მიკროსკოპული ტექნიკის გამოყენებით (სინათლის, ინვერტული, სტერეო);
- მავნე ორგანიზმების ინტეგრირებული მართვის (IPM) შემუშავება, ახალი ტექნოლოგიების გამოყენება აგროცენოზის კომპონენტებზე მოქმედების შესწავლით;
- ადგილობრივი ნედლეულის საფუძველზე მცენარეთა ბიოლოგიური, მიკრობიოლოგიური დაცვის ახალი პრეპარატების წარმოების შემუშავება.
შექმნილია საფუძვლები ადგილობრივი, გამოვლენილი ენტომოპათოგენური ნემატოდას (სახეობის იდენტიფიკაცია ჩატარდა არიზონას სახელმწიფო უნივერსიტეტში, აშშ, პროფ. პ. სტოკის ხელმძღვანელობით), ნემატოდური პრეპარატის შემუშავებისათვის. ბიოლოგიურ შტამს პირობითად ეწოდა Steinernema feltiae, EPN, „ქართული შტამი“, რომლის განახლება მუდმივად ტარდება ლაბორატორიაში, ხელოვნურად გამრავლებული მწერების კულტურაზე (ცვილის დიდი ჩრჩილი და პურის ხოჭო). ქართული შტამის, "Geo-nema", ბიოლოგიური ეფექტურობა დადგენილია სხვადასხვა სახეობის მავნე მწერებზე, მაგალითისთვის, მწერების ოჯახიდან - Sciaride, სახეობები, რომლებიც გავრცელებულია და დიდ ზიანს აყენებენ საქართველოში საჭმელ სოკოებს (ქამა, კალმახა), კომპანია („თეთრი ქუდი“), მიმღებიანი აღმოჩნდა „ქართული შტამის“ მიმართ, რომლის ეფექტურობის დადგენის საფუძველზე, შემუშავებული და დანერგილია ბიოლოგიური კონტროლი მავნე მწერების მიმართ (ორი სახეობა), ნემატოდური პრეპარატით (E-nema), სოკოების გამოყვანა-გამრავლების სივრცეში. მასალები აპრობირებულია საერთაშორისო კონფერენციაზე და გამოქვეყნებულია სამეცნიერო ნაშრომი, კომპანია „თეთრი ქუდის“ თანამშრომლის თანაავტორობით. უნდა აღინიშნოს, რომ დადგენილია სათბურის მნიშვნელოვანი მწერის - სათბურის ფრთათეთრას მიმართ მისი პარაზიტოიდი, Encarsia formoza და „ქართული შტამის“ ერთობლივი მოქმედების შესაძლებლობა. ამავე დროს ლაბორატორიაში მიმდინარეობს საქართველოში შემოტანილი (საქართველოს ბუნების დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო, სურსათის ეროვნული სააგენტო) ახალი, თანამედროვე, ადამიანისა და გარემოსათვის უსაფრთხო ბიოლოგიური საშუალებების ექსპერტიზა, ლაბორატორიული ცდებისა და საველე ექსპერიმენტების ჩატარების გზით. დღეისათვის გამოკვლევები ტარდება მრავალწლოვანი ბოსტნეული კულტურის, სატაცურის აგროცენოზში. სატაცური საქართველოში ბოლო რამდენიმე წელია განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს. პირველადი მონაცემებით გამოვლენილია ნიადაგში ბინადარი მავნე მწერები ხეშეშფრთიანები (Coleoptera), სხვადასხვა სახეობის ღრაჭები. წინასწარი მონაცემებით, ადგილობრივი „ქართული შტამი“ ვირულენტურია საცდელი მწერების მიმართ. ბიოლოგიური კონტროლის განყოფილებას ფართო კავშირები აქვს საზღვარგარეთის სამეცნიერო კვლევით ცენტრებთან და ცალკეულ მეცნიერებთან. თანამშრომლების სამეცნიერო ნაშრომები იბეჭდება სხვადასხვა ადგილობრივ და საერთაშორისო გამოცემებში. 2021 წ. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს, სურსათის ეროვნული სააგენტოს დღის წესრიგში დადგა ახალი ინვაზიური მავნე მწერის - ფრთალაქიანი დროზოფილას, Drosophila suzukii (Matsumura) (Diptera: Drosophilidae) ფიტოსანიტარული რისკის ანალიზის შეფასების დოკუმენტის მომზადება. ამ საქმეში მონაწილეობა მიიღეს ბიოკონტროლის განყოფილების უფროსი მეცნიერ თანამშრომლებმა მ. კახაძემ და ი. რიჟამაძემ, რის შედეგად, პირველად საქართველოსთვის, D. suzukii -ს, ფიტოსანიტარული რისკის ანალიზის დოკუმენტი EPPO-ს (European and Mediterranean Plant Protection Organization) სტანდარტებით მომზადდა, CAPRA-ს საკარანტინო მავნე მწერებისათვის ვერსიის გამოყენებით (EPPO, Decision-support scheme for quarantine pests version 2011). წარმოდგენილ ნაშრომში - D. suzukii-ს, როგორც საკარანტინო ობიექტის, კრიტერიუმების შეფასება განხორციელდა ხარისხობრივი და რაოდენობრივი მეთოდებით. ხარისხობრივი მეთოდის განსაზღვრისთვის, გამოყენებული იყო EPPO-ს მიერ რეკომენდებული პროგრამა CAPRA. ხოლო D. Suzukii-ს როგორც საკარანტინო ობიექტის კრიტერიუმების შეფასების განხორციელებისათვის რაოდენობრივი მეთოდი. დღეისათვის, ამ მიმართულებით თანამშრომლობა გრძელდება. ფაქტიურდ ბიოლოგიური კონტროლის განყოფილება წარმოადგენს მცენარეთა ბიოლოგიური დაცვის ფუნდამენტალური საფუძვლების, გამოყენებითი პრინციპების, მეთოდოლოგიური სისტემების, განვითარებისა და დაგეგმარების განხორციელების კვლევით ცენტრს საქართველოში. 2023 წელს სურსათის ეროვნული სააგენტოს, საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მიერ მომზადდა ახალი ინვაზიური მავნებლის, ლაქებიანი ჭიჭინობელას - Lycorma delicatula (Hemiptera: Fulgoridae) ფიტოსანიტარული რისკის ანალიზის ინიცრების დოკუმენტი.
ინსტიტუტში მოქმედებს ბიოკონტროლის ლაბორატორია.
საკონტაქტო ინფორმაცია
ცისია ჩხუბიანიშვილი
ზეთისხილის მავნე ორგანიზმების შესწავლა საქართველოში (2024 - 2026)
დღეისათვის, საქართველოში, ზეთისხილის ბაღების ფართობები თანდათანობით იზრდება. ამასთან ერთად, დღის წესრიგში დგება - ზეთისხილის ახლად ჩამოყალიბებულ აგროცენოზში მათზე განვითარებული მავნე ორგანიზმების, ეს იქნება მწერების სამყაროდან, თუ პათოგენური მიკროორგანიზმებიდან კვლევა. დღის წესრიგშია ზეთისხილის პლანტაციებში საშიში ბაქტერიული დაავადების - Xylella fastidiosa-ს გამოვლენა და შესწავლა საქართველოში (სგდსმს). ევროპის რიგ ქვეყნებში ეს დაავადება გავლენას ახდენს ეკონომიკურად მნიშვნელოვან მცენარეებზე, როგორიცაა ზეთისხილი, ციტრუსები და ვაზი. ქვეყნისათვის მნიშვნელოვანია ამ საფრთხის გათვალისწინება და აღნიშნული ბაქტერიული დაავადების და მისი გადამტანის გამოკვლევა და შესწავლა, განსაკუთრებით, კახეთში, მევენახეობის განვითარების მნიშვნელოვან მხარეში. დღევანდელი საკვლევი საკითხი - ახალი კულტურა - ახალი აგროცენოზია. ამ გარემოში განვითარებული მავნე ორგანიზმების კომპლექსი მოითხოვს ღრმად შესწავლასა და დასაბუთებას, რამაც განაპირობა წინამდებარე პროექტის წარდგენა. ჩატარებული გამოკვლევების შედეგად ზეთისხილის აგროცენოზში, საფუძველი შეიქმნება სამიზნე და გადამტანი მწერებისაგან, ფიტოპათოლოგიური ორგანიზმებისაგან კომპლექსური დაცვისათვის, რომელიც გრძელვადიან პერსპექტივაში გაერთიანდება მავნე ორგანიზმებისაგან ინტეგრირებულ (IPM) მართვაში.
Modern technology to invasive insects in greenhouses (2021 - 2023)
პროექტის მიზანია, ბიოლოგიური კონტროლის ინოვაციური მიდგომა, სასათბურე მეურნეობებში ბოსტნეული კულტურებისა და დეკორატიული მცენარეების ახალი ინვაზიური მავნე მწერების მიმართ. გამოყენებული იქნება ადგილობრივი ენტომოპათოგენური ნემატოდის (EPN) - "Geo-nema", "ქართული შტამი", ბიოტექნიკური საშუალებები (ფერომონები, ყვითელი დამჭერები), მიკრობიოლოგიური პრეპარატები (ბაქტერიული, სოკოვანი), საჭიროების შემთხვევაში გათვალისწინებულია ქიმიური ინსექტიციდების გამოყენება. ამგვარად, შედგება მავნე მწერებისაგან მცენარეთა კომპლექსური დაცვის სისტემა. შოთა რუსთაველის სამეცნიეო ფონდიდან RNSFG ISTC-ს მხრიდან სათანადო მომართვის თანახმად, მიღებულია და გაგზავნილია მხარდაჭერის წერილი - ლაბორატორიული და საველე ექსპერიმენტების ჩატარებისათვის, პათოგენების ბიომასის დაგროვებისათვის სისტემატიურდ მიმდინარეობს ცვილის დიდი ჩრჩილის, Galleria mellonella და პურის ხოჭოს, Tenebrio molitor ლაბორატორიული კულტურების განახალება, ხელოვნურ საკვებ არეეზე. ამავე დროს კვლევითი საქმიანობა მიმდინარეობს ადგილობრივი, ენტომპთოგენური ნემატოდის, „ქართული შტამის“, Steinernema feltia-ს შენარჩუნებისა და გამრავლებისათვის, შემდგომში ექსპერიმენტებში ჩართვისათვის. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს, სურსათის ეროვნული სააგენტოს დღის წესრიგში დადგა ახალი ინვაზიური მავნე მწერის - ფრთალაქიანი დროზოფილას, Drosophila suzukii (Matsumura) (Diptera: Drosophilidae) ფიტოსანიტარული რისკის ანალიზის შეფასების დოკუმენტის მომზადება, სოფლის მეურნეობის სამეცნიერო-კვლევით ცენტრთან ერთად, სათანადო ხელშეკრულების თანახმად. დოკუმენტის შექმნაში, მონაწილეობა მიიღეს ლაბორატორიის უფროსმა მეცნიერ თანამშრომლებმა - მ.კახაძემ და ი. რიჟამაძემ.
Reconstruction of the evolutionary history and adaptive genetics invasion of the plague Brassicaceae, Plutella xylostella (L.): the Eurasian encounter (2021 - 2022)
ჩინეთის ფუჯიანის სოფლის მეურნეობისა და სატყეო უნივერსიტეტს (FAFU) აქვს მაღალი დონის რესურსები, მათ შორის მრავალფეროვანი და თანამედროვე აპარატურა გენომის, განსაკუთრებით კი კომბოსტოს ჩრჩილის, Plutella xylostella განსაზღვრისათვის. AUG აქტიურად დაეხმარება კვლევის განვითარებაში, როგორც მკვლევარს დოქტორ ჰუგო სერდას, ევროპული პროექტების ოფისთან, ასევე ონლაინ პლატფორმით, რომელიც მოიცავს AUG-ის, IT-ის და კომუნიკაციების დეპარტამენტამეთან თანამშრომლობას, FAFU–ს ჩინეთის უნივერსიტეტსა და ჩილეს ბუნებრივი ისტორიის მუზეუმთან. პროექტის წარდგენას წინ უძღოდა პროფ. ჰუგოს (Hugo) ვიზიტი, ასისტენტთან ერთად, საქართველოში, კერძოდ, ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტის ბიკონტროლის ლაბორატორიაში. ჩატარდა ერთობლივი ექსპედიცია ქართლის რეგიონში Plutella xylostella-ს პოპულაციის გამოკვლევისათვის. პროფ. ჰუგომ დამოუკიდებლად განაგრძო ექსპედიცია აჭარაში.
ქალები ქიმიური ტოქსიკურობის შემცირებისათვის აღმოსავლეთ საქართველოს სათბურებში (2020)
საკარანტინო და ინვაზიური მავნებლები დიდ ზიანს აყენებენ სათბურის ბოსტნეულ კულტურებსა და დეკორატიულ მცენარეებს. დასაბუთებულია ბიოლოგიური საშუალებების - „Geo-nema,“ „ლეპიდინი“, „Fitoverm®“ გამოყენების ტექნოლოგიები, რომელთა საშუალებებითაც მნიშვნელოვნად მცირდება ქიმიური ინსექტიციდების გამოყენება და უზრუნველყოფილია ეკოლოგიურად სუფთა ბოსტნეული პროდუქტისა და ჯანსაღი დეკორატიული მცენარეების მიღება.
ქალები მავნებლებისაგან პალმის ნარგაობის დაცვაში გარემოსათვის უსაფრთხო საშუალებით (2019)
პალმის წითელი ცხვირგრძელა (პწც), Rhynchophorus ferrugineus Olivier (Coleoptera: Curculionidae) და სამხრეთ ამერიკული პალმის ჩრჩილი, Paysandusia archorn Burmeister (Lepidoptera: Castinidae), სრულიად ახალი სახეობებია საქართველოს მავნე ენტომოფაუნისათვის. ისინი საკარანტინო სახეობები, ამიტომ თითოეული მათგანის ირგვლივ მიღებული მონაცემი ფრიად მნიშვნელოვანია მეცნიერების - ენტომოლოგია - სამომავლო საქმიანობისათვის. ჩატარებული გამოკვლევების შედეგად მიღებულია მავნე მწერების დღევანდელი სრული სურათი - პოპულაციების დეპრესიული მდგომარეობა, რაც დამტკიცებულია ბიოტექნიკური საშუალებების - ფერომონიანი და ყვითელი დამჭერების გამოყენების საშუალებით. პწც-ს ირგვლივ დამუშავებილია სამეცნიერო ლიტერატურა მსოფლიო მასშტაბით, განხილულია მავნებლისაგან პალმის ხეების დაცვა ქიმიური, ბიოლოგიური და ბიოტექნიკური საშუალებებით.
სადოქტორო კვლევა - ენტომოპათოგენური ნემატოდების ძიება და მათი გამოყენების საფუძვლები უმთავრესი მავნე მწერების მიმართ ბიოლოგიური კონტროლისათვის საქართველოში (2019)
საქართველოს ლანდშაფტი მრავალფეროვანია - განვითარებული მემცენარეობით, სადაც სასოფლო-სამეურნეო და ტექნიკურ კულტურებში გავრცელებული მავნე მწერებისაგან გამოწვეული ზიანი საშუალოდ 1/4-მდე ამცირებს მოსავალს. ცნობილია, რომ მავნებლებისაგან მცენარეთა დაცვაში ქიმიური საშალებების გამოყენებას გააჩნია რიგი უარყოფითი მხარეები. ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქციის მიღებას განაპირობებს გარემოსათვის უსაფრთხო მცენარეთა დაცვის ბიოლოგიური საშუალებების გამოყენება.
მავნე მწერების წინააღმდეგ ენტომოპათოგენური ნემატოდების (ეპნ), როგორც ბიოლოგიური კონტროლის აგენტების გამოყენება ერთ-ერთი ეფექტური და უსაფრთხო მიდგომა მავნე ორგანიზმების მართვის ინტეგრირებულ (IPM) სისტემაში. დღეისათვის მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში მიმდინარეობს ნემატოდური პრეპარატების წარმოება და ფართოდ გამოყენება, როგორც მიწისზედა, ისე მიწისქვეშა ბინადარი მავნე მწერების მიმართ.
ნემატოდები - მრგვალი ჭიები (ქვეტიპი: Nemathelminthes, კლასი: უმდაბლესი ჭიები) შეიძლება იყოს თავისუფლად მცხოვრები, მტაცებელი ან პარაზიტული (პათოგენური). პარაზიტული სახეობებიდან ენტომოპათოგენური ნემატოდები სასარგებლოა მავნე მწერებთან ბიოლოგიური კონტროლისათვის.
საქართველოს აგროცენოზებიდან მოძიებულია ეპნ-ის ადგილობრივი შტამები Steinernema გვარიდან, კულტივირებულია საცდელ მწერებზე, იდენტიფიცირებულია, როგორც Steinernema feltiae (აშშმ არიზონას უნივერსიტეტი) და რეპროდუცირებულია in vivo და in vitro მეთოდებით (ისრაელი, საქართველო). შესწავლილია სტერს ფაქტორების მიმართ ეპნ-ის ტოლერანტობა და პათოგენურობის უნარის გენეტიკურად გაუმჯობესების გზები, გამოყვანილია ეპნ-ის აქტიური და გამძლე შტამები. გენეტიკური და ბუნებრივი სელექციის გზით (ისრაელი), დადგენილია სასოფლო-სამეურნეო კულტურების უმთავრესი მავნე მწერების მიმართ ეპნ-ის მოქმედება, შემუშავებულია ბიოკონტროლში ადგილობრივი ეპნ-ის გამოყენების საფუძვლები.
ღია გრუნტში ეპნ-ის გამოყენებაზე შესწავლილია S. feltiae-ს და ამერიკული თეთრი პეპლას - Hypanthria cunea ურთიერთდამოკიდებულება - ნემატოდური ხსნარებით მწერის მატლების ინვაზიისა და ეპნ-ის სიცოცხლისუნარიანობისა და ეფექტურობის გახანგრძლივებისათვის.
დადგენილია, რომ ნაკლებ ეფექტურია ნემატოდების შესხურება მცენარეის მიწისზედა ნაწილებზე, შემზღუდველი ფაქტორია მცენარის მწვანე საფარიდან ხსნარის სწრაფი აორთქლება და ეპნ-ის გამოშრობა. შესწავლილია ხსნარებზე ანტიდესიკანტი ნივთიერებების დამატების დადებითი როლი.
ნიადაგში მცხოვრები მავნებლების მიმართ ეპნ-ის გამოყენებაზე, კვლევა ჩატარებულია სათბურის კულტურებისა და საჭმელი სოკოების მავნებლების: ფესვის კოღონების, Lycoriella spp. და Bradysia spp. (Diptera: Sciaridae) წინააღმდეგ, სადაც დადგენილია S. feltiae ეფექტური დოზები - 1.0-დან 1.5-მდე x 106 IJs/მ2, სოკო შამპინიონის (Agaricus bisporus) სათბურებში კოღონების ლარვების წინააღმდეგ S. feltiae-ს ქართული შტამები იძლევა საუკეთესო შედეგს (მავნებლის სიკვდილიანობა - 94%).
დადგენილია ეპნ-ის სუსპენზიების (1000 IJs/მლ) ეფექტიანობა ლაბორატორიაში, როგორც საცდელი მწერების (Galleria mellonella - 98%), ისე მავნე მწერების წინააღმდეგ (Tuta absoluta - 78%, Aphis rapae - 41%). შემუშავებულია ნემატოდური ბიოპესტიციდის ექსპერიმენტალური პარტიები.
S. feltiae ქართული შტამის ინფექციურ საწყისზე მოხდა მაღალვირულენტური იდენტიფიცირებული შტამების ჯვარედინი ჰიბრიდიზაცია. შესწავლილია S. feltiae-ს "ქართული შტამი", მისი ფორმულაციის - Geo nema კომერციული პოტენციალი.
შტამებზე დამზადებული ბიოლოგიური ინსექტიციდი, რომელიც რეგისტრირებულია "Geo nema"-ს სახელით, განიხილება, როგორც გარემოსათვის უსაფრთხო, კონკურენტუნარიანი საშუალება, რომლითაც გამდიდრდა მავნე მწერებთან ბიოლოგიური ბრძოლისათვის უსაფრთხო საშუალებების არსენალი.
ბიოლოგიური პესტიციდის „Geo–nema“ სტარტაპის შექმნა (2015 - 2016)
ჩატარებული გამოკვლევების საფუძველზე დასახულია პერსპექტივები ნემატოდური ბიოინსექტიციდის “Geo–nema“ ბიოტექნილოგიის სრულყოფასა და მის პრაქტიკულ გამოყენებაზე მავნე მწერებისაგან მცენარეთა ბიოლოგიურ დაცვაში.
მიკოპესტიციდის ბიოტექნოლოგიის შემუშავება პარაზიტი მცენარე კელაპტარასაგან მზესუმზირის ნათესების დაცვისათვის (2014 – 2016)
მზესუმზირას სპეციალიზირებული, ყვავილოვანი პარაზიტი მცენარე, მზესუმზირას კელაპტარა - Orobanche cumana-ს პოპულაციებიდან გამოვლენილია პათოგენური სოკოები, როგორც პარაზიტი მცენარის რიცხოვნების მარეგულირებელი პერსპექტული ბიოლოგიური აგენტები. შესწავლილია „პატრონ–პარაზიტის“ (მზესუმზირა - კელაპტარა) ურთიერთ დამოკიდებულება.
გარემოსათვის უსაფრთხო საშუალებების ბიოტექნოლოგიის შემუშავება სათბურის მავნებლებისაგან მცენარეთა კომპლექსური ბიოლოგიური დაცვისათვის (2014 – 2016)
პროექტის მიზნი იყო სასათბურე მეურნეობებში ბოსტნეული კულტურებისა და დეკორატიული მცენარეების მავნე მწერის - სათბურის ფრთათეთრას -Trialeurodes vaporarium მიმართ პარაზიტოიდი - ენკარზია, Encarsia formosa და ენტომოპათოგენური ნემატოდა, Steinernema feltiae – “ქართული შტამი”-ს ერთობლივი გამოყენების კვლევა და განვითარება. შემუშავებულია ენკარზიის კოლონიზაციის ოპტიმალური ნორმები და ვადები, S. feltiae-ს გამოყენების ტექნოლოგია სათბურის ფრთათეთრას მიმართ, მცენარეთა გაზფხული–ზაფხული და შემოდგომა–ზამთრის ბრუნვაში.
ბიოპრეპარატის Geo-nema წარმოება ენტომოპარაზიტული ნემატოდა, Steinernema feltiae ადგილობრივი, „ქართული შტამის“ საფუძველზე მავნე მწერებისაგან სასოფლო სამეურნეო კულტურების ბიოლოგიური დაცვისათვის (2014 – 2015)
პროექტის მიზანი იყო ტექნოლოგიური პროდუქტის – ნემატოდური ინსექტიციდის ლაბორატორიული პროტოტიპის შექმნა. ამოცანა მოიცავდა ადგილობრივი ენტომოპათოგენური ნემატოდა, Steinernema feltiae, „ქართული შტამი“-ს ინფექციური საწყისის საფუძველზე, ლაბორატორიული ექსპერიმენტული პარტიის მომზადებას. მიღებული ექსპერიმენტული პარტიის გამოცდა ჩატარდა სხვადასხვა სახეობის მავნე მწერების მიმართ.
მევენახეობის აგროეკოსისტემების რეგიონებიდან იზოლირებული ენტომოპათოგენური ნემატოდების იდენტიფიკაცია (2013)
პროექტის ძირითად მიზანს შეადგენდა საქართველოს ვენახების აგროცენოზიდან იზოლირებული ენტომოპათოგენური ნემატოდების (ეპნ) იდენტიფიკაცია. დასახული იყო ამოცანები - ადგილობრივი, იზოლირებული ნემატოდების შტამების გამრავლება ლაბორატორიში, მათი ბიომასის დაგროვება. გამოვლენილი ნემატოდების შტამების იდენტიფიცირება ჩატარდა დოქტორანტ მ. ჩუბინიშვლის მიერ (არიზონას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ენტომოლოგიის განყოფილება, აშშ, ხელ. პროფ. პ. სტოკი). სელექციურ შტამს პირობითად ეწოდა - Steinernema feltiae, „ქართული შტამი “.
ზოგიერთი მიკრობული შტამების და მცენარეული კომპონენტების შეფასება პოტენციური კომერციული გამოყენებისათვის (2011 - 2014)
ექსპერიმენტები ჩატარებულია სხვადასხვა მცენარეული ორგანიზმებიდან მიღებული ექსტრაქტების სკრინინგზე. ლაბორატორიაში ხელოვნურად გამრავლებულ მავნე მწერების (სიმინდის ფარვანა, ცვილის დიდი ჩრჩილი) პოპულაციების მიმართ დადგინდა ექსრაქტების ბიოლოგიური ეფექტურობის მაჩვენებლები.
ქიმიური ტოქსიკურობის შემცირება ბიოლოგიური კონტროლის გზით საქართველოს ვენახებში (2010 - 2012)
პროექტის ძირითად მიზანს შეადგენდა - საქართველოს ვენახებში გავრცელებული მნიშვნელოვანი მავნე მწერების მართვის ბიოლოგიური საფუძვლების გაუმჯობესება. მიზნობრივად შერჩრული იყო ყურძნის პროდუქციასთან ასოცირებული სამი სახეობის მავნე მწერი: ყურძნის ჭია - lobesia botrana, ვაზის ფქვილისებრი ცრუფარიანა - Planococus ficus და ვაზის ბალიშა ცრუფარიანა - Neopulvinaria innumerabilis. ენტომოპათოგენური ნემატოდები (ეპნ) გამოყენებული იყო, როგორც ბიოლოგიური კონტროლის პირველადი აგენტები. საქართველოში ეპნ-ს Steinernema feltia-ს შტამი ინტროდუცირებულია ისრაელიდან და გერმანიიდან - საწარმოო პრეპარატი E-nema. ამავე დროს, სხვადასხვა მიკრობულ - ინსექტიციდური პრეპარატები გამოყენებული იყო ვაზის უმთავრესი მანებლების მიმართ ვენახის აგროცენოზში.
ცისია ჩხუბიანიშვილი
ლევან ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტის ბიოლოგიური კონტროლის ლაბორატორიის ხელმძღვანელი; უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელიირინე რიჟამაძე
ლევან ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელიიათამზე მალანია
ლევან ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელიმანანა კახაძე
ლევან ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტის ბიოლოგიური კონტროლის ლაბორატორიის მეცნიერ-თანამშრომელიმარიამ ჩუბინიშვილი
ლევან ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტის უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელირუსუდან სხირტლაძე
ლევან ყანჩაველის მცენარეთა დაცვის ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელიSkhirtladze, R., Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M., Rizhamadze, I., Malania, I., Chubinishvili, M. (2023). Harmful Scale Insects (Hemiptera: Coccomorpha) and Prospects for the Use of Biological Control in Georgia. XVI th International Coccidology Symposium (ICS), Program and Abstract Book, Tbilisi, Georgia, pp. 46-47.
Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Chubinishvili, M., Rizhamadze, I., Skhirtladze, R., Malania, I. (2023). Prospects of Biological Plant Protection from Drosophila suzukii in Georgia. International Scientific-Practical Conference & Innovations in Modern Agricultural, Production, ETI „Biotechnica“; NAAS of Ukraine, Odesa.
Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Chubinishvili, M., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I. (2022). Perspectives of biological control to the main pests in greenhouse farms of Georgia, II-Int. Conf. on Global Practice of Multidisciplinary Scientific Studies, Conference Proceedings Book,Georgia, pp. 520-530.
ჩხუბიანიშვილი, ც. (2021). წარსულიდან გზადაგზა. გამომცემლობა „უნივერსალი“, თბილისი, 2021, 387 გვ.
Chubinisvili, M., Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I. (2020). The new approach to plant protection from pest insects for obtaining the ecologically pure product in closed environment.
Kakhadze, M. (2019). Preliminary data on agriculture crops protection from Halyomorpha halys by using of mycopesticides (BIO insect-2) in Georgia. Int. Conf. Brown marmorated stink bug (BMSB) – Phytosanitary Regulatory Framework, Tbilisi, Georgia, pp. 8-9.
Kakhadze, M., Chubinisvili, M. (2019). Red palm weevil, Rhynchophorus ferrugineus in Georgia and the innovative phytosanitary measures for eradication. 13th Meet. Int. Pest Risk Research Group, Globalization and Pest Invasions: Emerging Risks and Vulnerabilities EPPO, Abstracts, Poznan, Poland, p. 92.
Chubinishvili, M., Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I., Baturini, M. (2018). Bioligical Insecteside – 2018. Entomopathogenic Nematode in Mushroom Hothouse Industry of Georgia Academy of Sciences of Georgia, Bull. Tbilisi, vol 12, N2, pp.128-132.
კახაძე, მ. (2018). წინასწარი მონაცემები, საქართველოში ფაროსანასაგან - BMSB (Halyomorpha halys) სასოფლო სამეურნეო კულტურების დაცვის შესახებ, მიკოპესტიციდის (BIOinsect-2) გამოყენებით. USAID REAP, TRECE Incorporated, BMSB (Halyomorpha halys) Global Challenge Int. გამოცდილება საუკეთესო გადაწყვეტილებების მისაღებად. 8 მარტი, თბილისი, საქართველო, გვ. 7-23.
Chubinishvili, M., Kakhadze, M., Chkubianishvili, Ts., Malania, I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I., Butirin, M. (2018). Biological insecticide – entomopatogenic nematode in mushroom hothouse industry of Georgia. Bull. Georg Nat. Acad. Sci.,Vol.12, no,2, pp.128-133.
Kakhadze, M. (2018). Preliminary data on agriculture crops protection from BMSB (Halyomorpha halys) by using of mycopesticides (BIOinsect-2) in Georgia. USAID REAP, TRECE Incorporated, BMSB (Halyomorpha halys) Global Challenge Int. Experience for Best Solutions, Tbilisi, Georgia, pp. 15-16.
ჩუბინიშვილი, მ., კახაძე, მ., ჩხუბიანიშვილი, ც., მალანია, ი., სხირტლაძე, რ., რიჟამაძე, ი. (2017). ენტომოპათოგენური ნემატოდების გამოყენება მავნე მწერების (Sciarid) მიმართ საქართველოს სასათბურე სოკოს წარმოებაში. აგრონიუს.ჯი, „აგრარული საქართველო“, სამეც.-საინფ. ჟურნალი, N3 (71), 2017, გვ.13.
Chkhubianishvili, Ts. (2017). Development of microbial control agents to plant protection from Pest insects in Georgia; Past and Future “Microbial and Nematode Control of Invertebrate Pest,” 16 th Meet. of the IOBC-WPRS Working Group “Microbial and Nematode Control of Invertebrate Pest,” Program and Abstract Book, Agricultural University of Georgia, Tbilisi, Georgia, p.19.
Chubinishvili, M., Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I,. Butirin, M. (2017). Entomopathogenic nematodes to control ciarid flies in mushroom-cropping systems of Georgia. 16th Meet. IOBC-WPRS Working Group “Microbial and Nematode Control of Invertebrate Pest”, Program and Abstract Book, Agricultural University of Georgia, Tbilisi, Georgia, p. 82.
Chubinishvili, M., Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I., Butirin, M. (2017). Entomopathogenic nematodes to control Sciarid flies in mushroom-cropping systems of Georgia. “Microbial and Nematode Control of Invertebrate Pest”, IOBC-WPRS Bull., vol., 129, Tbilisi, pp. 104 -105.
სხირტლაძე, რ., რიჟამაძე, ი., ჩუბინიშვილი, მ. (2016). მავნებლებისაგან ბოსტნეული კულტურების ბიოლოგიური დაცვის თანამედროვე ტექნოლოგიის შემუშავება. საქ.სოფ. მეურ. მეც. აკადემია, საერთ სამეც. კონფ. - „ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტების წარმოების თანამედროვე ტექნოლოგიები სოფლის მეურნეობის მდგრადი განვითარებისათვის“, თბილისი, საქართველო, გვ. 271–273.
ჩხუბიანიშვილი, ც., კახაძე, მ., მალანია, ი. (2016). ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტების წარმოებისათვის ინვაზიური მავნებლებისაგან ბოსტნეული კულტურების დაცვის პერსპექტივები დახურულ გრუნტში. „ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტების წარმოების თანამედროვე ტექნოლოგიები სოფლის მეურნეობის მდგრადი განვითარებისათვის“. საერთ. სამ. კონფ. კრებ, საქ. სოფ. მეურ. მეც. აკად., თბილისი, საქართველო, გვ. 312-314.
Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Chubinishvili, M., Skhirtladze, R., Malania, I., Rizhamadze, I. (2016). A new mean for biological control of cabbage white butterfly in Georgia. Klaipeda State University of Applied Sciences, Formation of Urban Green Areas, Scientific Articles, 2016, 1(13) pp.182-185, Available online http: http://krastotvarka. vhost.lt/research_activities/416.htm, ISSN 2029-4549 (online).
Chkhubianishvili, Ts., Tsivilashvili, L., Malania, I., Kakhadze, M. (2016). Orobance cumana control in sunflower crops in Georgia. Republican Unitary Enterpriser “Research and Practical Center of Nat. Acad. Sci. of the Rep. Belarus for Arable Farming”, “The Institute of Plant Protection”, Manual of Proceedings, Issue.40, Minsk, Belarus, pp. 131-138.
Rizhamadze, I., Skhirtladze, R., Nazarashvili, N. (2015). The efficacy of parasitoide Encarsia on the greenhouse whitefly on the ornamental plants in closed environment. 3rd Int. Sci. Conf. on Dialogues on Science“, Book of Abstracts. Erevan, Armenia, p.88.
Chubinishvili, M. (2015). The study of bioformulation “Geo-nema” susceptibility to greenhouse pests. III Int. Sci. Conf. of Yung Researches, Dialogues on Science, Book of Abstracts, Erevan, Armenia, p.93.
Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M., Malania, I., Chubinishvili, M., Skhirtladze, R., Rizhmadze, I. (2015). Basis for development biotechnology of plant protection means in Georgia. Int. Jour. of Agricultural Technology Vol.11(2), pp. 275-286, Available online http://www.ijat-aatsea.com ISSN1686-9141, Champasek, Thailand.
Chubinishvili, M., Skhirtladze, R., Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Rizhamadze, I. (2015). Development of vegetable crops complex protection from Tuta absoluta in greenhouse conditions. New Challenges for Biological Control. 15th Meet. of the IOBC-WPRS Working Group “Microbial and Nematode Control of Invertebrate Pests”. Program and Abstract Book, Riga, Latvia, June 7-11, p.53.
Chubinishvili, M., Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M., Malania, I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I. (2015). A new way for number regulation of South American tomato moth, Tuta absoluta in Georgia. Int. Cong. on Invertebrate Pathology and Microbial Control and 48 th Ann. Meet. SIP, Vancouver, Canada, p. 23.
Chubinishvili, M., Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M., Malania, I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I. (2015). Development of novel Bio-formulations for sustainable protection of strategic crops in Georgia. 5 th Entomopathogens and Microbial Control Congress, Program and Abstract Book, Ankara, Turkey, September 9-11, p. 37.
Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Chubinishvili, M., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I., Nazarashvili, N. (2015). Perspectives of biological control to the South American tomato moth, Tuta absoluta in Georgia. 7 th Cong. on Plant Protection: Proceed. on Plant Protection Society of Serbia, IOBC- EPRS, IOBC - WPRS, Belgrade, Serbia, pp.161-164.
Skhirtladze, R., Rizhamadze, I. (2014). Host-parasite interaction between the greenhouse whitefly and parasitoid Encarsia in Georgia. Plant protection for ecological sustainability of agrobiocenoses, Inf. Bull. N46, IOBC/EPRS, Almaty, Kazakhstan, pp. 139-141.
Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Chubinishvili, M., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I., Nazarashvili, N. (2014). Perspectives of ecologically pure vegetables for getting in closed environment of Georgia. Int. Cong. on Food and Biotechnology ICFB 2014, AUG, Biopartners, Book of Abstracts, Tbilisi, Georgia, pp.46-47.
Chubinishvili, M., Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M., Malania, I. (2014). Perspectives of new nematode formulation technology for biological control to pest insects in Georgia. 47th Annual Meeting of SIP and International Congress on Invertebrate Pathology and Microbial Control, Program and Abstracts, Mainz, Germany, p. 141.
Chubinishvili, M., Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M.D., Malania, I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I. (2014). Elaboration of new biopesticide “Geo-nema” on local entomopathogenic nematode basis in Georgia. Int. Conf. on Biopesticides 7, “Biopesticides: Shaping Human Health and Global Agriculture”, ICOB7, Side, Antalya/Turkey, p.154.
Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M., Malania, I., Chubinishvili, M.T. (2014). The local entomopathogenic nematodes searching at different agrocenosis of Georgia. Int Bull. IOBC EPRS, 46, Research Articles of the Int. Sci. Conf. - “Plant protection for ecological sustainability of agrobiocenoses”, Kazakh, Almaty, pp. 31-33.
სხირტლაძე, რ., რიჟამაძე, ი., ჩუბინიშვილი, მ. (2013). დეკორატიული მცენარეების ბიოლოგიური დაცვა სათბურის ფრთათეთრასაგან. ბათუმის ბოტანიკური ბაღის დაარსებიდან 100 წლისთავისადმი მიძღვნილი საიუბილეო საერთ. სამეც. პრაქტ. კონფერენციის მასალები, ბათუმი, საქართველო, ტ.II, გვ.227-231.
სხირტლაძე, რ., რიჟამაძე, ი., ჩუბინიშვილი, მ. (2013). სათბურის ფრთათეთრა, Trialeurodes vaporariorum და პარაზიტოიდი ენკარზია, Enkarzia Formosaსაქართველოში. კრებული, “ინოვაციური ტექნოლოგიები აგრარული სექტორის მდგრადი და უსაფრთხო განვითარებისათვი”საერთ. სამ. პრაქ. კონფ., საქ. სოფ. მეურ. მეც. აკად., თბილისი, საქართველო, გვ. 201-203.
Chubinishvili, M., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I. (2013). Study of entomopathogenic nematodes susceptibility to Coccids. 4 th International Participated Entomopathogens and Microbial Control Symposium. Program and Abstract Book, Artvin, Turkey, p. 89.
Chubinishvili, M., Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M., Malania, I., Rizhamadze, I. (2013). The indigenous entomopathogenic nematode searching results at different agrocenosis of Georgia. Insect pathogens and entomoparasitic nematodes, IOBC- WPRS Bull., Zagreb, Croatia, vol.90, p.291.
Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Kakhadze, M. (2013). Elaboration of integrated plant protection from the fall webworm in urban environments. 4 th International Participated Entomopathogens and Microbial Control Symposium. Program and Abstract Book, 2013, Artvin, Turkey, p. 89.
Chkhubianishvilil, Ts., Malania, I., Kakhadze, M., Gninenko, Y. (2013). Green Zone integrated plant protection perspectives from the fall webworm in Western Georgia. Int. Sci. - Pract. Conf. Current Challenges of Sustainable Forest Management in Caucasus, Agricultural University of Georgia, Tbilisi, Georgia, pp. 27-28.
ჩუბინიშვილი, მ., ჩხუბიანიშვილი, ც., სხირტლაძე, რ., მალანია, ი., კახაძე, მ., რიჟამაძე, ი. (2013). ეკოლოგიურად უსაფრთხო საშუალებების ძიება სათბურის მავნებლების მიმართ დახურული გრუნტის პირობებში. აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის 80 წლის იუბილესადმი მიძღვნილი საერ. სამეც. პრაქ. კონფერენციის შრომების კრებული „ინოვაციური ტექნოლოგიები და თანამედროვე მასალები,“ ქუთაისი, საქართველო, გვ. 255–256.
ჩუბინიშვილი, მ., ჩხუბინიშვილი, ც., კახაძე, მ., რიჟამაძე, ი. (2013). მავნე მწერებისაგან მცენარეთა ბიოლოგიური დაცვისათვის ენტომოპარაზიტული ნემატოდების ძიების ინოვაციური ტექნოლოგია. ინოვაციური ტექნოლოგიები აგრარული სექტორისმდგრადი და უსაფრთხო განვითარებისათვის, საერთ. სამ. პრაქ. კონფ. კრებ, საქ. სოფ. მეურ. მეც. აკად., თბილისი, საქართველო, გვ. 218-221.
Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Kakhadze, M., Chubinishvili, M., Gninenko, Y. (2013). Viruses and pheromone traps to control of the fall webworm. In: Recent Developments in Research and Application of Viruses in Forest Health Protection. Beijing, Chine, pp. 131-137.
ჩხუბიანიშვილი, ც., კახაძე, მ., მალანია, ი., ლეონიძე, ნ. (2013). ამერიკული თეთრი პეპელასაგან მცენარეთა მიკრობიოლოგიური დაცვის პერსპექტივები ბათუმის ბოტანიკურ ბაღში. ბათუმის ბოტანიკური ბაღის დაარსებიდან 100 წლისთავისადმი მიძღვნილი საიუბილეო საერთაშორისო სამეც. პრაქ. კონფერენციის მასალები, ბოტანიკური ბაღების მნიშვნელობა მცენარეთა მრავალფეროვნების შენარჩუნებაში, ნაწილი II, ბათუმი, საქართველო, ნაწ.II, გვ.187-190.
Chkhubianishvili, Ts., Kakhadze, M., Malania, I., Skhirtladze, R, Ninua, L. (2012). Artificial rearing of insects for studying of agroecology questions. NLE Agrarian University of Georgia,In: Radiological and Agroecological Researches. II Intern, Conf., Tbilisi, vol.VIII, pp.115-117.
Kakhadze, M., Chkhubianishvili, Ts., Chubinisvili, M., Malania I., Skhirtladze, R., Rizhamadze, I., Matiasvili, M., Ninua, L. (2012). Perspectives of entomoparasitic nematode, Steinernema feltiae using to control main pest insects of vineyards in Georgia. SIP 2012, 45 th Ann. Meet. of the Society for Invertebrate Pathology 2012, Int. Cong. on Invertebrate Pathology and Microbial Control, Buenos Aires, Argentina, p.115.
Sosnovska, D., Gninenko, Y.I., Supatashvili, A.Sh., Chkhubianishvili, Ts.A. (2012). East Arctic Section of International Organization of Biological Plant Protection -35 th Anniversary. Annals of Agrarian Science, Vol. 10, No 3, pp.123-125.
ჩხუბიანიშვილი, ც. (2012). მავნე მწერების მიმართ გარემოსათვის უსაფრთხო საშუალებების გამოყენების პერსპექტივები საქართველოში. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია “მცენარეთა ბიოლოოგიური დაცვა, პრობლემები და თანამედროვე მიღწევები,” თბილისი, საქართველო, გვ.16.
ჩუბინიშვილი, მ., ჩხუბიანიშვილი, ც., მალანია, ი., კახაძე, მ., სხირტლაძე, რ., რიჟამაძე, ი., მათიაშვილი, მ., ნინუა, ლ. (2012). გარემოსათვის უსაფრთხო საშუალებების ძიება მავნებლებისაგან ვენახის დაცვისათვის. საქართველოს განათლების და მეცნიერების სამინისტრო, აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკულიკონფერენცია - „ინოვაციური ტექნოლოგიები და გარემოს დაცვა,“ შრომების კრებული, ქუთაისი, საქართველო, გვ. 210-212.
Kakhadze, M., Malania, I., Skirtladze, R., Rizhamadze, I., Chubinishvili, M. (2012). Protection of ornamental plants from Coccids with new biological means. Int. Sci. Conf. Biological Plant Protection, Problems and Contemporary Achievements, Book of Abstracts, Agricultural University of Georgia,Tbilisi, Georgia, p.46.
Chkhubianishvili, Ts., Malania, I., Kakhadze, M., Chubinishvili, M., Gninenko, Y. (2012). Viruses and pheromone traps to control of the fall webworm. In:” Recent Developments in Research and Application of Viruses in Forest Health Protection”. Beijing, China, pp. 131-137.
მიქაია, ნ., სხირტლაძე, რ., რიჟამაძე, ი. (2012). ენტომოპათოგენური ნემატოდას Steinernema feltiae მოქმედება გვიმრის ფარიანას (Pinnaspis aspidistrae Sign.) მიმართ. საქ. მეც. ეროვნული აკადემია, მოამბე, თბილისი, ტ.6, N 1, გვ.129-132.